Verstoort eten op het verkeerde tijdstip onze biologische klok?

Wij weten dat het uitstellen van de maaltijd, in het bijzonder laat eten, in verband wordt gebracht met een verhoogd risico op overgewicht, obesitas, stofwisselings- en slaapstoornissen. Sommige voedingsstoffen kunnen ons een somber of vrolijk gevoel geven, afhankelijk van wanneer ze worden genuttigd. Dit is het geval met suikers. Wanneer deze ‘s nachts worden genuttigd, zorgen ze voor een hogere toename van bloedglucose productie, door de insulineresistentie die van nature optreedt tijdens de nachtelijke periode van niet eten.

Traditionele maaltijden op vaste tijden in een vertrouwde omgeving worden geleidelijk vervangen door steeds onregelmatigere voedingspatronen buitenshuis met bewerkte voedingsmiddelen. Kan deze verandering van gewoonte onze gezondheid aantasten? Het antwoord is absoluut een ‘ja’. Om te begrijpen waarom, is het noodzakelijk om twee fundamentele kenmerken van de ‘circadiane biologische klok’ te begrijpen. De eerste is dat de klok dagelijks dient te worden ingesteld door periodieke omgevingssignalen (zogenaamde indicatoren of zeitgebers) en de ‘licht-donker’ cyclus en regelmatige maaltijdtiming zijn hier voorbeelden van. Bij gebrek aan indicatoren blijven de ritmes niet synchroon lopen met de 24-uurs omgevingscyclus.

De tweede is de functie van de biologische klok die er voor zorg dat fysiologische processen anticiperen op deze periodieke gebeurtenissen die zich in ons alledaagse leven voordoen. Zo bereidt de biologische klok ons voor op het wakker worden en opstaan in de ochtend, waardoor het een minder traumatisch proces wordt en tegelijkertijd wordt het precieze tijdstip waarop we gaan eten voorspeld. Als de maaltijd altijd op hetzelfde tijdstip plaatsvindt, zal de biologische klok gastro-intestinale motiliteit en spijsverteringsafscheidingen van tevoren activeren, en dan kunnen, wanneer de maaltijd wordt genuttigd, spijsvertering, absorptie van voedingsstoffen en stofwisselingsprocessen met maximale efficiëntie plaatsvinden. Op onregelmatige tijdstippen de maaltijd nuttigen verstoort de synchronisatie van de biologische klok en belemmert de anticiperende functie ervan.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat deze studies, die experimenteel het effect van onregelmatigheden in de maaltijdtiming onderzoeken, consistente resultaten laten zien met betrekking tot de gezondheid. Dus, bij het overslaan en/of op onregelmatige tijdstippen nuttigen van maaltijden, worden verschillende ongezonde symptomen gemeld: i) het thermogene effect van voedsel neemt af (dit is een tijdelijke stijging van het calorieverbruik na voedselinname); daardoor worden minder calorieën verbrand; ii) toename van hongergevoelens, deels als gevolg van het verminderen van het YY peptide (een verzadigingssignaal) als reactie op voedselinname; iii) verslechtert de controle van glycemie, zowel bij gezonde mensen als bij diabeten.

Bovendien hebben epidemiologische studies bij grote populaties aangetoond dat mensen die onregelmatig eten meer kans hebben op het metabool syndroom, insulineresistentie (insuline die vrijkomt als reactie op voedselinname heeft minder effect, en dan neemt de bloedglucose toe) en cardiovasculaire aandoeningen.

Conclusie: een regelmatig eetpatroon zal de synchronisatie van de biologische klok verbeteren en haar anticiperende functie faciliteren en daardoor de spijsverterings- en stofwisselingsefficiëntie verhogen.

Bronnen:

• Alhussain MH, Macdonald IA, Taylor MA. Irregular meal-pattern effects on energy expenditure, metabolism, and appetite regulation: a randomized controlled trial in healthy normal-weight women. Am J Clin Nutr. 2016;104(1):21-32.
• Sierra-Johnson J, Undén AL, Linestrand M, Rosell M, Sjogren P, Kolak M, De Faire U, Fisher RM, Hellénius ML. Eating meals irregularly: a novel environmental risk factor for the metabolic syndrome. Obesity (Silver Spring). 2008;16(6):1302-7.
• López A, Rol MA, Madrid JA. Ritmos biológicos en la nutrición y el metabolism. In “Cronobiologia Básica y Clínica”. Edite@red. Madrid 2006.